برنامه ها :
· ايمن سازي و زنجيره سرما
· مراقبت بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن
· برنامه مبارزه با سل
· مراقبت بیماری ایدز و بیماریهای آمیزشی
· مراقبت بیماریهای قابل انتقال از حیوان به انسان
· مراقبت بیماریهای منتقله از آب و غذا
· مراقبت بیماریهای منتقله از بندپایان
· مراقبت آنفلوانزا و بیماریهای تنفسی
· مراقبت بهداشتی بین المللی IHR
· مراقبت عفونت های بیمارستانی
اهمیت برنامه ها
یکی از مهمترین مسائل و مشکلات بهداشتی جوامع از دیرباز بیماریهای واگیر بوده است. هزینه های درمان و مراقبت بیماران و همچنین بار اقتصادی ناشی از ابتلاء و مرگ و میر ناشی از بیماریها بسیار زیاد بوده و منابع مالی زیادی را به خود اختصاص می داد. با گسترش علم پزشکی و به خصوص طب پیشگیری و ساخته شدن واکسن ها و داروهای جدید پیشرفت های زیادی در زمینه مبارزه با این بیماریها حاصل شده است.
بيماريهاي مشمول مراقبت و گزارش دهي از كشوري به كشور ديگر متفاوت است و معمولاً بيماريهايي كه تهديدي براي بهداشت عمومي محسوب شوند در اين ليست قرار مي گيرند. در اين ميان برخي از بيماريهامانند وبا، طاعون،تب زرد، تيفوس، تب راجعه شپشي،فلج اطفال،آبله و سارس مشمول گزارش جهاني و مراقبت بين المللي هستند. البته در سالهاي اخير چند بيماري نيز به اين ليست اضافه شده است.
بقيه بيماريهاي تحت نظام مراقبت در دو گروه دسته بندي مي شوند:
بيماريهاي مشمول گزارش تلفني و فوري مانند: موارد مشكوك به فلج شل حاد،سرخك، سندرم سرخجه مادرزادي،ديفتري،سياه سرفه ،كزاز نوزادي،مالاريا،حيوان گزيدگي،عوارض ايمنسازي فوري ، تب هاي خونريزي دهنده و..
بيماريهاي مشمول گزارش كتبي و غيرفوري مانند: سل ،ايدز،جذام،كزاز بالغين،تيفوييد،هپاتيت هاي ويروسي،بروسلوز، سالك و كالاآزار،تب راجعه كنه اي ،سياه زخم عوارض ايمنسازي غيرفوري و چند بيماري ديگر
برخي از بيماريهاي ذكر شده به طور كامل در سيستم شبكه بهداشتي درماني ادغام شده بدين معني است كه كليه خدمات تشخيص، پيشگيري و درمان بيماري و تأمين داروهاي مورد نياز به صورت رايگان انجام مي شود مانند بيماري سل، ایدز، مالاریا-
برخي ديگر به صورت كامل ادغام نشده اند و خدماتي مانند آموزش بهداشت، پيگيري بيمار،كنترل بيماري، هماهنگي هاي بين بخشي جهت تسهيل امور درمان و بستري بيمار توسط سيستم بهداشتي درماني انجام شده و بقيه موارد مانند تأمين دارو و درمان توسط خود بيمار انجام مي شود مانند بيماري بروسلوز(تب مالت)
با توجه به اقدامات مناسب در هر سه مرحله پیشگیری ( پیشگیری نوع اول،دوم و سوم ) که سبب گردیده است ، اكثر بیماریهای واگیر دار کنترل و شاخص هاي مربوطه ارتقاء یابد . بيماريهاي مانند مالاريا ، سل ، تيفوييد،وبا ، آلودگي شپشي ، بيماريهاي قارچي و غيره كه زماني در كشور ما بيداد مي كرد و باعث مرگ و مير ، از كارافتادگي و خسارت هاي ديگر مي شد خوشبختانه در حال حاضر يا اصلاً ديده نمي شوند و يا به حدي كم شده كه ديگر تهديدي براي سلامت جامعه به شمار نمي روند. از طرفي متأسفانه در سالهاي اخير با بروز بيماريهاي نوپديد و يازپديد مشكلات ديگري در زمينه كنترل بيماريها در كشور به تبع ساير كشورها به وجود آمده است. بيماريهايي مانند ايدز، آنفلوانزاي جديد، هپاتيت هاي ويروسي، و .. سلامت عمومي را تهديد مي كنند.
و اما در خصوص ايمنسازي- طبق بررسیهای انجام شده در اوایل پیروزی انقلاب، حداکثر پوشش ایمنسازی کودکان، 30 درصد و ایمنسازی زنان باردار علیه کزاز 7/3 درصد بود. از سال 1363 تلاش برای تقویت ایمنسازی کودکان با محوریت تقویت تولید داخلی واکسن آغاز گردید و برنامه توسعه ایمنسازی (EPI) از سال 1364 رسما به عنوان یک جزء اساسی از فعالیتهای خدمات بهداشتی اولیه آغاز شد حاصل تلاشهاي انجام شده افزایش پوشش ایمنسازی کودکان زیر یک سال کشور به بیش از 90 درصد در سال 1369 و بالای 95 درصد در سال 1375 بود. در حال حاضر کلیه کودکان کشور علیه بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، فلج اطفال، سرخک، سرخجه، اوریون، سل و هپاتیت B واکسینه میشوند. وميزان پوشش ايمن سازي بيش از 98% مي باشد.
